Цнота на потым. Барыс Пятровіч

Нешта мне вельмі няпроста напісаць пра гэту кнігу. Спойлерыць ні ў якім разе не стану, бо зарокся такое рабіць, а то б можна было напісаць пра свае пачуцці падчас прачытання чарговага заключнага абзаца якога апавядання (ці той жа аповесці), напісаць кароткі змест, каб і вы ахнулі і абрынуліся разам са мной у раскрытую знянацку аўтарам гноевую яму... У гэтым сэнсе будзённасць, нават прыземленасць расповедаў героя-журналіста грае сваю ролю калыханкі для дарослых, і калі ты ўжо залюляны быццам, ўзнікае іржавы нож адной дэталі... ці некалькі дэталяў збіраюцца ўрэшце разам, каб разарваць знешне прыстойнае палатно рэчаіснасці і паказаць табе, чытачу, усю глыбіню мярзотнасці існавання, на якой здольны выжываць чалавек. Але — і гэта трэба асабліва адзначыць: тут не чарнуха. Тут суіснаванне ў адной жывой істоце высокага памкнення і пошласці быцця, разумення свайго падзення і бязвольнай абыякавасці да сябе ж, халоднай бязлітаснасці і жывога яшчэ зародку (ці ўжо хутчэй — муміі) юнацкага рамантызму.

Не думаю, што нехта купіцца на назву «Наіўны дэтэктыў», чакаючы захапляльнага чытва з загадкамі і нечаканай развязкай. Ага, дэтэктыў... З аглушальнай праўдай пра ледакол «Чэлюскін». Што тут наіўнага, дык гэта памкненне адной з жанчын «ачысціць карму», якая дасталася ёй ад бацькоў. Ачысціла? Мо хіба сваю. Але не дачкі...

«...Бацькі елі кіслы вінаград, а ў дзяцей на зубах аскома» — так кажа Біблія і канкрэтызуе: «Я Гасподзь, Бог твой, Бог руплівец, Які за правіну бацькоў карае дзяцей да трэцяга і чацвёртага пакалення...»

І няхай пазней прарок Езэкііль скажа, што «сын не панясе віны бацькі і бацька не панясе віны сына», ды, мабыць жа, пра іншую кару казаў Бог, пра тое, што мы завём сёння спадчыннасцю.

І яно прарасло — тое зірне, кінутае бацькамі, не ў дачцы, дык ва ўнучцы, а аўтар раскрывае перад намі прастору шырэй — і з жахам разумееш, што не трэцяе і не чацвёртае пакаленне будуць хворымі, але ці не да дванаццатага. Гэты ўзняты Пятровічам пласт думання хочацца прапусціць, не чапаць, бо ж дзе і ў чым тады выйсце, калі ці не ў кожным з нас чакаюць свайго часу метастазы: хто не быў ахвярай, быў катам, хто не даносіў — той браў цішком ці адкрыта, хто не хлусіў — той маўчаў... Менавіта таму чытаеш ліст галоўнага сведкі, дзе ўсе кропкі над і расстаўленыя, і дакладна ведаеш: а выкінуць жа гэты ліст. Проста выкінуць...

«А потым яны заснулі. Заснулі пасярод белага дня, як дзеці ў дзіцячым садку...»

— гэта ж пра нас. Трошкі пашмыгалі носам, трошкі жаласлівых слоў сказалі, яшчэ слязінку пусцілі — такое наша пакаянне.

І далей можна грашыць з лёгкім сэрцам. Расціць тое семя, дзе некалі зноў паспее кіслы вінаград...

Можа падасца, што «Нічый Чарнобыль» выпадае з тэмы кнігі, але тое хіба на першы позірк. Бо там жа зноў — пра чалавека. Пра ягоныя здольнасці пераўтварацца і мімікрыраваць да немагчымага. Там жа зноў — пра беспакаранасць вінаватых і горкую бядоту нявінных. Пра нашую здольнасць забываць і дараваць там, дзе трэба помніць і караць...

Нічога не пішу тут пра мову і стыль — Пятровіч застаецца верны сабе ў пісьме: вельмі ахайны, чуйны да слова, вынаходлівы ў плане нечаканых тропаў. Льга б было прывесці колькі метафар, эпітэтаў, ужо і навыпісваў быў, ды падумаў: не стану пазбаўляць іншых радасці сустрэць ёмкае, сапраўднае і прыгожае ў тэксце.