Эквівалент
Зборнік эміграцыйнай гістарычнай прозы
Мы дойдзем
Калісьці ў мінулым пяшчотна агарнула нас прыгожае, непаўторнае каханьне. З таго часу на суворым жыцьцёвым шляху прыастыгла сэрца, але каханьне назаўсёды засталося з намі, як застаецца пад грубым і халодным лёдам бурлівы і неўтрапёны струмень. Здаецца, яе звалі Марыля, а магчыма — інакш. Ейнае імя ведаеце сяньня толькі вы адны.
Часам, у гадзіны падарожжа, вы радасна ўздрыгнецеся, заўважыўшы наперадзе знаёмыя постаць і хаду. Вы мімаволі прысьпяшаеце крок і, параўняўшыся, адразу пераконваецеся ў сваёй памылцы. Не, гэта не яна. Тая мела прывабны славянскі твар зтонкімі абрысамі вуснаў, зь сінімі задуменнымі вачыма, і валасы ейныя нагадвалі кужаль. Гэта не яна. А часам пачуецца вам зводдаль знаёмы сьмех. Вы ўсхвалявана сьпяшаецеся туды, адкуль ён даляцеў і, яшчэ не даходзячы, спыняецеся. Не, гэта таксама не яна. Сьмех тае нагадваў і гутарку лясное крыніцы, ісьпеў жаўрука над жытам, і водгульле далёкае жалейкі. Гэта не яна. Гэта не Марыля.
Чаму ж зьдзіўляецца іншаземец, калі заўважыць, што мы зьюнацкім спрытам сьпяшаемся да нібы знаёмых рэкаў, а потым разгублена аглядаем іхнія берагі. Камусьці з нас спачатку прыгадаўся ціхі Сож пад сівым Крычавам, камусьці хуткаплын ная Дзьвіна пад зацятым Вяліжам, камусьці ж здалося, што гэта ахутаны паданьнямі бацька Нёман паволі агінае Новы Сьвержань. І толькі трапіўшы на бераг, мы пераконваемся, што гэта нямецкі ідылічны Рэген плыве ў Дунай, адлюстроўваючы ў сабе крушні замкаў Обэрфальцу, што гэта амэрыканскі руды ад нафты Дэлавэр сьпяшаецца праз пракураную хвабрычным дымам Пэнсыльванію, што гэта аўстралійскі Мурэй скочваецца з узвышшаў Уэльсу да лагчынаў кенгуровае Вікторыі. Ня ідуць па іх лайбы й плыты, не схіліліся над імі ніцыя бярозы й вербы, іне амываюць яны сьвятое Барысавае каменьне. Не, гэта ня Сож, не Дзьвіна й ня Нёман.
Чаму ж зьдзіўляецца іншаземец, калі мы, угледзеўшы наперадзе прыгожыя ўзгоркі, хутка ўзьбіраемся на іх, а потым зсумам дзівімся вакол. Адным з нас здалося, што гэта Віцебская Града, другім, што Наваградзкі Горб, а трэйцім прыгадаліся маляўнічыя Панары пад Вільняй. Але зь іх мы бачым не гасьцінцы й курганы, не гарадзішчы й капліцы, а гмахі Нью-Ёрку, капальні Льежу і докі Буэнас-Айрэсу. Не, гэта ня Віцебская Града, не Наваградзкі Горб і не Панары.
Чаму ж зьдзіўляецца іншаземец, калі мы, дзеці адвечных пушчаў, пабачыўшы лес, кідаемся да ягоных абдымкаў і без спагады спакідаем іх. Хтосьці з нас спачатку прыгадаў Белавежу, некаторыя — Налібокі, а нехта Вокаўскі Лес. Але ж у запраўднасьці — гэта Елаўстоўнскі нацыянальны парк на мяжы Уайёмінгу і Мантаны, а можа, амазонскія джунглі Бразыліі, калі не канадыйская тайга. Тут не вандруе зубр, не кукуе зязюля і не чырванеюць духмяныя суніцы. Не, гэта не Белавежа, не Налібокі й ня Вокаўскі Лес.
Чаму ж зьдзіўляецца іншаземец, калі, пачуўшы аддалены звон, мы пабожна падымаем руку, каб перахрысьціцца, і нечакана апускаецца яна. Нам здалося, што гэта зьвіняць званы Сьвятой Сафіі, а можа, Жыровіцаў, а магчыма, касьцёлаў Вільні і Божая Маці з Вострае Брамы ўздымае над намі свой амафор. Але ж гэта толькі мары. Незнаёмыя праведнікі глядзяць каменнымі вачыма на нашае бесхацімнае вандроўе.
І мы ідзём далей. Ідзём празь дзень, праз ноч. Ідзём і ўзімку і ўлетку. Ідзём і ў навальніцы і ў сьпёкі. Мы цягнем з сабой усьціплых хатылёх няўтольны сум, што большы ад Гімалаяў іглыбейшы за Атлянтыку. І ніколі ня можа таго стацца, каб мы не дайшлі нарэшце да свае непаўторнае любові, да сінявокае Беларусі. Занадта вялікае нашае замілаваньне ёю і занадта глыбокая варажнеча да ейных ворагаў, каб гэтае ня зьдзейсьнілася. Але я бачу, як нечакана спазма сьціснула вам горла і задрыжэлі вашыя вусны. На нашых нагах кроў, і крывёю сьцякаюць нашыя сэрцы. Дык дайце руку — і пойдзем далей. Ву-унь бачыце там, далёка-далёка, дзе ясьнейшае неба, зноў сінеюць рэкі, чарнеюць лясы і ўздымаюцца ўзгоркі.
Мы дойдзем! Абавязкава дойдзем! Пашчасьліў нам, Божа! Так станься!