Лабух
Раманчык
Някляеў Уладзімір
10 Я лабух, для публікі граю...
Я лабух, для публікі граю амаль на ўсіх інструментах, клавішных, духавых, струнных, але, калі жыццё падціскае, і я не ведаю, што мне ў ім рабіць, сам для сябе я граю на скрыпцы. Для некага — на трубе, а сам для сябе — на скрыпцы.
Скрыпка наогул не для лабуха, але што ж, калі яна ў мяне ёсць...
Яна ў мяне ёсць і, калі я граю на ёй сам для сябе, я граю канцэрт Брамса, музыку, якую лабуху сыграць — пальцы зламаць. Брамс ніколі скрыпку ў рукі не браў і скрыпічны канцэрт напісаў нібыта супраць скрыпкі — на пераадоленне. Выкручваючы пальцы і бязбожна фальшывячы, я граю Брамса, спрабуючы пераадолець у сабе Лі-Лі. У другой частцы канцэрта тэма скрыпкі нават не асноўная, у аркестры яна ў габоя, а скрыпка то ўсплывае, то знікае, і я граю, каб адчуць, што будзе, калі голас скрыпкі, голас Лі-Лі раптам зусім знікне.
Я адчуваю, што Лі-Лі знікае... Таму лепш мне гэтага не чакаць — і знікнуць першым.
Ніна, калі жылі мы разам, сама для сябе — каб я слухаў — грала Бетховена. Ну, яна скрыпачка... Бетховен, між іншым, граў на скрыпцы гэтаксама, як і Брамс, ніяк не граў, але ягоны канцэрт для скрыпкі кожнай нотай — як найзручней — пад пальцы сам кладзецца. Таму Ніну зразумець можна, а Брамса з Бетховенам... Я думаю, што яны па-рознаму кахалі адну і тую ж жанчыну.
Скрыпка — высокародная, вытанчаная жанчына, ні ў чым не здольная спрасціцца праз сваю дасканаласць. Яна настолькі дасканалая, што ўдасканаліць яе немагчыма. Яна, як дао. І ў абсалютнай дасканаласці яе драма.
Віаліна — імя скрыпкі. Яна італьянка — і праз тое страсная. Бацька яе -італьянскі немец Гаспар Дунфапругар, пра якога мала хто ведае. Ён, можна сказаць, фізічны бацька, а духоўныя бацькі Віаліны — Андрэа Амаці, Антоніа Страдзівары, Джузэпе Гварнеры... Яны ўдыхнулі ў Віаліну таямнічы голас.
Па іх смерці шмат хто спрабаваў разгадаць таямніцу голасу Віаліны. Сотні сёстраў яе разбіраліся на часткі, асобна даследваліся дэкі, абячайкі, грыфы, формы эфаў... Праз дзвесце год француз Клод Вільём вырашыў, што таямніцу разгадаў: яна ва ўзросце дрэва. Ён пачаў штучна старыць у печах дрэва, з якога вырабляў скрыпкі. Яны насамрэч загучалі амаль як у Амаці і Страдзівары, але праз сто гадоў анямелі. Усе як адна.
Як вам такое?..
Усе, як адна, знямелі...
Ніхто не ведаў, чаму анямелі скрыпкі Клода Вільёма — і іх таксама разбіралі на часткі, каб даследваць дэкі, грыфы, абячайкі... Дзіцячыя гульні дарослых людзей: пры кожным зручным выпадку ўсё разбіраць на часткі. А таямніца не ў частках...
— А ў чым?.. — бяссільна пыталася Ніна, тузаючы скрыпку майстра Міколы Савіцкага, на якой гралі яе бацька, дзед, прадзед... — Ну ў чым, скажы? Што я раблю не правільна?..
Я не мог сказаць, што яна робіць не правільна, бо яна ўсё рабіла правільна, як вучыў прафесар Румас, сам навучаны яе дзедам... Але лакава-вішнёвая скрыпка майстра Міколы Савіцкага, якая густой сілай гуку, што роўна запаўняў любую канцэртную залу, найбольш нагадвала голас скрыпак Гварнеры, Ніне ва ўвесь голас не гукалася. Нават у бетховенскім канцэрце, які сам кладзецца пад пальцы.
— На мне ўсё скончылася... Проста на мне ўсё скончылася... — здагадвалася Ніна, слухаючы магнітафонныя запісы бацькі. — Чуеш, як яна ў яго гучыць?.. Нават на магнітафоне.
Мусібыць, Ніна пра сапраўдную прычыну таго, чаму ў яе скрыпка не гучыць, здагадвалася, але я казаў, што не, нічога не скончылася, яшчэ не выявілася, і змусіў Ніну — ужо з Камілай на руках — давучыцца ў кансерваторыі, каб апраўдалася перад бацькам.
Бацька Ніны, геніяльны скрыпач, згарэў на пажары — і якраз праз сямейную рэліквію, скрыпку майстра Міколы Савіцкага... Бацькі не было дома, калі загарэлася, ён прыбег у самае полымя, кінуўся ратаваць скрыпку, шукаў да апошняга, а скрыпку ўжо вынесла дзесяцігадовая Ніна; са страху забылася, не паспела сказаць...
У час, дарагая Лі-Лі, у час усё казаць трэба, бо нехта можа згарэць...
Камілу толькі маленькую скрыпка цікавіла, як цацка, вучыцца граць на ёй Камілу было не змусіць, яна ні перад кім не была вінаватая. Ніна ж зацята змушала дачку да таго, да чаго яе саму некалі змусілі, бо як гэта: у такой сям’і — і не граць на скрыпцы? Каб змусіць, скарыстоўвала ўсе сродкі: угаворы, подкупы, пагрозы — не дзейнічала нічога. Каб змусіць, распавядала сямейныя легенды пра дзеда і прадзеда, расказала ў рэшце рэшт пра смерць бацькі, пасля чаго Каміла да скрыпкі наогул не дакраналася...
— Вазьму і спалю, — гразіла ўнучка геніяльнага скрыпача пры ўсё радзейшых спробах Ніны зрабіць з яе скрыпачку. — Ці раструшчу, паб’ю на часткі!
І Ніна здалася... Яна б, можа, і сама скрыпку спаліла ці раструшчыла, пабіла б на часткі, але не ставала на тое характару...
Ведаеш, Лі-Лі, я разумеў, што ты не ўся мая, але думаў, што хоць тая частка цябе, якая са мной, мне належыць, а аказалася — не: няма ў табе таго, што некаму б належыла...
У Ніна па-за тым, што было маім, ні каліўца не заставалася. Ніна, як стала маёй, так і была маёй разам са скрыпкай, бацькам, дзедам, прадзедам, не кажучы ўжо пра Камілу — і я помню гэта, Лі-Лі...
Расказаць табе пра Марту?.. Яна цікавіць цябе больш, чым Ніна, Ніну ты ведаеш.
З Мартай як было?.. Марта спавядала прынцып трох купак, па якім, як ёй уяўлялася, шчасліва пражылі яе бацькі і далёкія продкі. Адна купка — маё, другая — тваё, трэцяя — наша. І адно з другім і трэцім ні ў якім разе не блытаць і не змешваць... Яно справядліва, так і павінна быць, я і не працівіўся. Толькі прынцып прынцыпам, а жыццё жыццём, жыццё само па сабе блытаніна. Там перабраў, тут недадаў, недзе перамяшаў, запазычыў... А Марта ўсё больш педантычна адстойвала сам прынцып — і ўсё болей нагадвала лабарантку з прабіркамі...
Урэшце прынцып перамог. Марта вылічыла (да гэтай пары не ведаю, як?), што майго ў нашым нічога не засталося і, забраўшы ў мяне Роберта, пайшла. У Роберце, выходзіла, майго таксама нічога...
Я на часткі распаўся, калі яна пайшла, мяне па ўсім распаўшымся Савецкім Саюзе збіралі і разам з Савецкім Саюзам сабраць не маглі. У Тбілісі я піў, у Кіеве спаў, у Хабараўску бадзяўся, у Маскве прачынаўся... Аднойчы прачынаюся, не ведаючы, ці жывы, а я ў Маскве ў аэрапорце — і чую:
"Грамадзянку Анну Вазвышэнскую чакаюць каля бюро даведак. Паўтараем..."
Я слаба помніў, дзе згубіўся, але і не падумаў, што ў машыне часу знайшоўся. Я вырашыў, што звар’яцеў, і кінуўся да бюро даведак для таго толькі, каб у тым пераканацца... Каля бюро даведак чакаў сінявокі палкоўнік.
— Яна ўсё ж вярнулася да цябе, капітан?
— Не, — сумна, без колішняй радасці пазнаў мяне палкоўнік. — Але ў нейкі дзень здаецца, што якраз сёння вернецца — і я прыязджаю сюды яе сустракаць...
І канцэрт Брамса, і канцэрт Бетховена — музыка адзіноты. Як і канцэрт Чайкоўскага з ягонай другой часткай, жывой адзінотай, як і ўся музыка для скрыпкі. За выключэннем хіба што скрыпічнага канцэрта Мендэльсона. Ва ўзросце Роберта, у шаснаццаць гадоў, калі напісаў Мендэльсон канцэрт, што прынёс яму славу, гэтаму ўдачліваму хлапчуку не было з чаго адзіноціцца. Да таго ж ён, мусіць, тады ўжо ведаў, што і выгадна, і шчасліва ажэніцца з вядомай піяністкай.
Ніна не трывала адзіноты — і канцэрт Мендэльсона ўдаваўся ёй лепш за бетховенскі. Але яна грала і грала музыку, якая найзручней клалася пад пальцы.
Бетховену, даводзіла Ніна, адзінота ў асалоду.
Я пытаў: „А Чайкоўскаму?.."
"Яму ў пакуту..."
"А Брамсу?.."
"Брамс над адзінотай холадна ўзвышаецца..."
"Душка, я вамі любуюся...” — уздыхаў прафесар Румас.
Юрыю Ільічу Пойменаву, капітану-артылерысту, які без Анны Вазвышэнскай стаў палкоўнікам, адзінота была ў пакуту. Яму, як і Пятру Ільічу Чайкоўскаму, не ўдалося наладзіць не адзінокае жыццё... Ні з жанчынамі, ні з мужчынамі. Ён хацеў, прагнуў нешта наладзіць, але ўсё распадалася, рассыпалася — і заставаліся пакуты ў адзіноце. Другая частка скрыпічнага канцэрта Чайкоўскага...
У Маскве, у кватэры палкоўніка, прыляцеўшы з Хабараўску, я пражыў паўгода... П’янкі ды гульба — да ачмурэння... Юрый Ільіч аднойчы зрабіў спробу перавесці нашы адносіны з сяброўскіх у інтымныя, праз гэта мы стукнуліся па зубах — і болей адзін аднаму не заміналі. Кватэра была двухпакаёвая...
У свой пакой Пойменаў прыводзіў то спадарожніц жыцця, то спадарожнікаў. „Без Анны, — ён казаў, — мне ўсё адно..."
Спадарожнікаў і спадарожніц Юрый Ільіч чаргаваў, без чаргі з’яўляўся толькі рабенькі, пухленькі Толік, які сам сябе называў — і прасіў, каб усе яго называлі — Тоняй. Толя-Тоня працаваў поварам у рэстаране „Валдай", Пойменаў скарыстоўваў яго і па прафесійным прызначэнні. Прысмакі, прыгатаваныя Толікам-Тоняй, есці я не мог. Хай сабе ўсе жывуць, як хочуць, але я нічога, што звязана з гэтым, не магу...
Мне было шаснаццаць, як Роберту, калі мяне выгналі за бойку з інтэрната музвучэльні. Жыць не было дзе, туляўся начамі на вакзале, пакуль камендант вучэбнага корпуса не паспачуваў: начуй у маім службовым пакойчыку. У першую ж ноч ён і сам застаўся ў тым пакойчыку — позна, маўляў, ісці дахаты...
Калі паклаліся, камендат палез да мяне... Спачатку я не зразумеў, чаго ён, а зразумеўшы, скалануўся ад агіды, адсоўваўся і адсоўваўся ад яго, уціскаўся ў спінку скураной канапы, у шчыліну паміж спінкай і сядзеннем, дзе нашчупаў гантэліну... Невялікую, але без яе з камендантам, які гантэлі цягаў, форму падтрымліваў, я мог і не справіцца.
Аглушанага, я біў, мясіў яго кулакамі на канапе, потым нагамі на падлозе... Назаўтра ён падышоў да мяне: „Я нікому нічога — і ты нічога нікому”. Підарскія забавы ў той час караліся, камендант баяўся.
Дырэктару музвучылішча камендант сказаў, што па дарозе дахаты на яго напалі п’яныя, а я памог яму адбіцца, таму ён просіць, каб мяне зноў пасялілі ў інтэрнаце. Дырэктар аддаў загад пасяліць.
З шаснаццаці гадоў я ведаю, што такое спроба згвалтавання... Калі не ты спрабуеш, а цябе спрабуюць... І ніколі не спрабаваў нікога ўзяць сілай.
Толя-Тоня быў бязбацькавічам, гадаваўся у сіроцкім доме, дзе ў першы раз яго сілай і ўзялі. Пасля ўжо сілы не трэба было, толькі жаданне.
Юрый Ільіч адносіўся да Толі-Тоні гэтак жа, як да ўсіх астатніх сваіх спадарожнікаў і спадарожніц, а Толя-Тоня кахаў яго і раўнаваў. Такую рэўнасць я толькі ў нервовых жанчынах бачыў — са скандаламі, істэрыкай. Прычым да спадарожніц Толя-Тоня адносіўся больш-менш спакойна, а да спадарожнікаў... У яго былі грошы, ён збываў наркату, і каля яго пасвіліся абнюханыя ашавуркі, якіх насылаў ён на сваіх сапернікаў. Аднойчы да мяне зайшоў знаёмы лабух, застаўся начаваць, а Толя-Тоня з’явіўся сярод ночы і западозрыў, што знаёмы мой толькі маскіруецца пад майго знаёмага, а сам да каханка ягонага прыйшоў... Назаўтра лабуха знайшлі з пераламанымі рэбрамі, ашавуркі перастараліся. Пакуль я думаў, што рабіць, дараваць такое нельга было, ашавуркаў арыштавалі — і яны здалі Толю-Тоню ментам.
"Калі б вярнулася Анна, я б жыў не так брыдотна, як жыву, — жаліўся Пойменаў. — Толькі яна не вяртаецца і не вяртаецца... Ты не ведаеш, чаму?.."
Я адчуваў сябе вінаватым.
Раз ці два на месяц мы ездзілі ў аэрапорт, Пойменаў падносіў прэзент знаёмай даме з бюро даведак, і тая аб’яўляла:
— Грамадзянку Анну Вазвышэнскую чакаюць...
Пасля я падыходзіў і пытаў:
— Гэта вы сустракаеце Анну Вазвышэнскую, капітан?..
Так і жылі. Неяк я ўспомніў, як пашкадаваў, што я не Анна Вазвышэнская, якую сустракаў сінявокі капітан, і здзівіўся: а куды ён, той капітан, падзеўся?.. Куды ўсе мы падзяемся, нібыта застаючыся?..
Палкоўнік Пойменаў служыў у ракетна-касмічных войсках. Кожнага разу, калі мы напіваліся, ён гразіўся, што апранецца ў парадную форму, з’явіцца на службу і распачне трэцюю сусветную вайну.
— Як ты наконт вайны? — пытаў палкоўнік. Я быў не супраць, але прасіў вайну не пачынаць, бо шкада дзяцей.
Пойменаў спрабаваў дазнацца, што гэта такое — дзеці? Растлумачыць я не мог, сам смутна помніў, што гэта такое...
Праз паўгода ў кватэру палкоўніка Пойменава ўвайшлі Марта і Росцік. Марта знайшла мяне, Лі-Лі, яна пайшла ад мяне, але не кінула...
— Анна... — выдыхнуў Пойменаў, адчыніўшы дзверы Марце і Росціку. — Ты вярнулася?..
— Ты вярнулася? — спытаў я Марту.
— Немку немец заняў, так што да жыда вяртайся, — сказаў Росцік. — Чым я горшы за палкоўніка?..
— Быць не можа, каб такая падобная!.. — вачам сваім не верыў, запрашаючы мяне ў сведкі, ашаломлены Юрый. — Гэта ж Анна, Раман?..
Я не ведаў, што казаць, што сведчыць, бо Анны Вазвышэнскай не бачыў, а фотаздымкаў яе Пойменаў не меў... Сказаў мне, што яны прапалі ў той дзень, калі ён не сустрэў Анну. Я спытаў: „Як прапалі?..” — і ён адказаў: „Самі па сабе”.
Скрыпка, Лі-Лі, не адразу стала скрыпкай, перад тым былі падобныя да яе віёлы, фідэлі, ліры, рэбабы... Ліра была з адной струной і без таліі. А самы старадаўні смычковы інструмент — раванастрон — гэта проста палка, дзве струны на ёй і цыліндр з тутавага дрэва, з аднаго боку абцягнуты скурай лускаватага вадзянога ўдава. Чаму скурай вадзянога ўдава — загадка, якую прыдумаў Равана, цар цэйлонскі... Струны на раванастроне з кішак газелі, смык ягоны з бамбуку. Чуеш, як гучыць?.. Во тут... Прыблізна так, я думаю... Раванастрону сем тысяч гадоў, гук раванастрона глухі, шаманскі, да гэтай пары граюць на ім вандроўныя будыйскія манахі.
Немагчыма ўгадаць у раванастроне ліру, віёлу, тым болей скрыпку... Ды ўсё ж яны з’явіліся, што ты на гэта скажаш, Лі-Лі?..
Ты не заўважала, што нечым падобная на Марту? А Марта на Ніну... Я раней не заўважаў. Выходзіць, заўважыла Каміла... І знайшліся мы, спаткаліся ў свеце не толькі таму, што ты з Камілай палічылі мяне за секс-гуру, разумееш?..
Калі нават Анна, якой я не бачыў, падобная на цябе, на Марту і Ніну, значыць, не выпадкова ўсё — і тады адносіны нашы занадта свабодныя, зашмат у іх волі, Лі-Лі... Лішак волі ў іх я адчуваю праз рэўнасць, а я не хачу ні пазбаўляць цябе волі, ні рэўнаваць, таму лепей мне пераадолець цябе ў сабе, Лі-Лі, каб лабухі з мяне не смяяліся... І Марта не казала працяжна: „У сорак два гады...” — а Ніна не дадавала: „Мог бы паразумнець”.
Я прыняў тваю волю, Лі-Лі, бо сам лічыў сябе вольным, Ніну і Марту ніколі не раўнаваў, не такая ў мяне прафесія. Пасля любога канцэрта ў любым горадзе столькі ўсяго ў ложак набівалася... дзе ўжо там было раўнаваць? Але нейкая іншая ў табе воля, Лі-Лі, нейкая іншая...
У Каміле таксама воля, ды гэта воля дзяўчынкі, якой волю дазволілі, а забарані — і волі няма. У табе ж нічога не забароніш, дык што мне з табой рабіць?.. Калі ўсім сваім жыццём я звык да таго, што нешта забараняецца, павінна забараняцца.
З табой я адчуў, як аварыйным мастом абрушваецца час... Некуды з маста трэба бегчы — і да былога берага бліжэй, чым да берага новага.
Ведаеш, як мы жывём?.. Не я з табой, а мы з Росцікам, Крабічам, Пойменавым, з нашымі вакальна-інструментальнымі ансамблямі і касмічнымі ракетамі... Мы жывём спінамі ўперад.
Уяві скрыпача на сцэне спінай да залы. „Ну, хай сабе, — падумае нехта ў зале. — Бзік, выбрык, эпатаж...” Толькі гэта яшчэ не ўвесь бзік, скрыпач стаіць і стаіць, граць не збіраецца. Ён кладзе на плячо скрыпку, уздымае смык, рука ягоная над скрыпкай завісае — і ён глядзіць і глядзіць на заднік, у пыльныя кулісы... Колькі такое можа доўжыцца?
Былы бераг трымае нас, бы ўрослых, над ім не ўзляцець, ад яго не адплыць, бо ён не час, а стан. Бераг новы аддаляецца, прастора між берагамі ўсё шырэй і шырэй — вось цябе і не відаць ужо на тым беразе, Лі-Лі...
Я страчваю цябе ў кожным імгненні, у якім не абдымаю, не цалую, у якім не з табой, не ў табе... Колькі можа доўжыцца такое?..
Я страчваю цябе нават у абдымках. Ты мая, пакуль б’ешся пада мной, струменішся і ласцішся, аддаючы мне, каб валодаў, сваю волю, а як толькі ўзлятаеш, уздрыгваючы ў асалодзе і выдыхаючы гукі палёту, ты ўзлятаеш не маёй і не маёй вяртаешся. Ведаючы гэта, цалуеш і кажаш: „Я твая..."
"Душа брата ёсць брат", — працытаваў Максім Аракадзьевіч некага з кітайскіх філосафаў, калі ўгаворваў памяняць цябе на Зою. Я запомніў.
Каханая — душа каханай. Твая душа на волі, Лі-Лі, і не мне настаўляць на яе сіло.
У трэцяй частцы канцэрта Брамса я найчасцей памыляюся і фальшыўлю, што нелагічна, бо ўжо нібыта разыграўся... Нелагічна пасля двух частак сямейнага жыцця памыляцца і фальшывіць у трэцяй — з табой, Лі-Лі.
Адзіны чалавек ва ўсім свеце, які сыграў канцэрт Брамса так, як ён напісаны, узвышаючыся над адзінотай, Ёўдзі Мянухін. Не мне, лабуху, з гэтым амерыканцам з Адэсы цягацца... Дый скрыпка ў мяне звычайная, фабрычна-масавая, якой не шкада.
Коратка размахнуўшыся, я ўдарыў скрыпкай аб дзвярны вушак. Гваздануў з асалодай, як гвазданула б сваю сямейную рэліквію Ніна, калі б мела на тое характар. Дэкі, падгрыфнік, душка, абячайкі пырснулі трэскамі і паляцелі ў прыхожую, у сабачы брэх... Дартаньян уварваўся ў кватэру, рынуўся з прыхожай у пакой і загрыз бы мяне па старой памяці, каб не застаўся ў руцэ маёй грыф. Грызлівы батон на крывых лапах фыркнуў на палку, брахануў яшчэ раз-другі для самасцвярджэння і паходкай Чарлі Чапліна пасунуўся задам да дзвярэй...
У дзвярах стаяла Зоя Паўлаўна і глядзела на мяне перапалохана.
— Выбачайце, Раман Канстанцінавіч, я не чакала... Вас выпусцілі?..
— Адкуль?
— З турмы...
— Я быў у турме?
— Лі-Лі сказала, што ў турме... Праўда, яна неяк дзіўна сказала, нібы вы ўсё жыццё ў турме... Ключ мне дала, каб рэчы забраць... А вы дома...
— Мы зноў на вы?
— З нечаканкі... Што адбываецца, Раман?..
— Тое самае я ў цябе магу спытаць. Што адбываецца, Зоя?
— Не ведаю...
— І я не ведаю. Але давай пацалуемся.
— Як?..
— Як хочаш... Як тым разам не пацалаваліся... Ты ж хацела?..
— Хацела...
— А зараз?
— Мне распранацца?..
— Калі не хочаш, можаш не распранацца.
— Хачу... А як, не распранаючыся?..
— Так, як ёсць...
— Як?..
Зоя, уся чырвона-бліскучая, у доўгай чырвона-бліскучай сукенцы і чырвоных басаножках на шпільках, з чырвона-бліскучай сумачкай цераз плячо стаяла, прысланіўшыся спінай да карычневага дэрмаціну ўваходных дзвярэй. Яна адштурхнулася ад іх і зноў прысланілася, адштурхнулася і прысланілася... Сутаргава расшпільваючы дзягу, я рушыў да яе — і скрыпічны друз патрэскваў пад маімі нагамі...
Няхай сабе ўсё трашчыць, рушыцца, развальваецца, распадаецца, нічога такога, пра што можна было б пашкадаваць, у жыцці і няма, нічога істотнага, апроч руху да жанчыны, гэтага ні ў чым і ніколі не звыклага, кожны раз нязнанага шляху, якім вядзе цябе страсць, маланкай запаленае жаданне...
Як толькі Зоя ўвайшла — яшчэ раструшчаная скрыпка ляцела ёй насустрач — у сваёй чырвона-бліскучай сукенцы, якая абцякала яе па ўсіх акругласцях і звівах, я ўспомніў, усё маё ўва мне ўспомніла: яна мая! — і я зажадаў яе так, што ў скронях зазвінела. Але не гэтак зазвінела, як ад страху, а нібы лопнулі струны на скрыпцы... Зоя стаяла нерухома і толькі перабірала паціху пальцамі, падбіраючы прыпол сукенкі, які падымаўся павольна, як заслона ў тэатры, адкрываючы дэкарацыі, гатовыя напоўніцца дзеяй. Калі заслона паднялася да лона, я, не здольны ўжо трываць, рвануў на Зоі тоненькія трусікі і, падхапіўшы яе пад калені, ускінуў і надзеў, насадзіў на сябе, як скрыпку з рузмаху ўдарыў — балюча, груба, гвалтоўна. „А-а!” — закрычала Зоя, упіраючыся шпількамі ў дзверы і раздзіраючы дэрмацін, намагаючыся ўзпаўзці ўверх і вызваліцца, скінуцца з мяне; яна не асалодай, не страсцю, а болем закрычыла: „А-а!” — і я зыхлынуўся спраўджаным жаданнем у гэтым крыку і ў гэтым болі, у самай іх глыбіні, дзе вырываўся з самога сябе ім насустрач, і вырваўся, прыціснуўшы Зою да дзвярэй і не зрабіўшы болей ніводнага руху, замерла выплеснуўся ў яе ўвесь і адразу, імгненна; так пырснуў я некалі імгненным струменьчыкам на губы незабыўнай феі Таццяны Савельеўны...
А Дартаньян тым часам вурчаў і тузаў мяне за спушчаныя штаны.
— Гэта ўсё?.. — спытала Зоя, папраўляючы сумачку на плячы. Яна нават сумачку з пляча не скінула.
— Не... — ледзь прадыхнуў я, сам ашаломлены тым, што ўсё адбылося так хутка. — Пачакай...
— Я больш як дваццаць год чакаю...
— Пачакай яшчэ хвілін дваццаць...
— Ты думаеш, што атрымаецца?..
— Я нічога не думаю, тут не трэба думаць... Твая праблема ў тым, што думаеш... Пра што ты зараз думала?
— Пра тое, што я прастытутка...
— І як табе быць прастытуткай?
— Ніяк... Як і не быць прыстытуткай...
Сумачку на плячы Зоя паправіла, а сукенку, задраную да грудзей, не папраўляла — пупок у яе быў гэткі самы, як у Лі-Лі, нібы адзін і той жа акушэр адразаў пупавіну...
— Здымі сукенку, — сказаў я, выблытваючыся з пашкуматаных Дартаньянам штаноў.
Яна зняла сумачку, сцягнула праз галаву сукенку, а сумачку зноў прыладзіла на плячо.
— Што ў цябе там?
— Нічога... Я проста думаю, што так павінна выглядаць прастытутка... Голая, на шпільках і з сумачкай на плячы...
Я абняў яе за талію, такую, як у скрыпкі, правёў у пакой да ложка, нагнуў — яна накінула раменьчык сумачкі на шыю і ўпёрлася ў рог ложка рукамі. У параўнанні з „прафесаршай", гарой мяса, зямной пачварай, Зоя выглядала госцяй нябеснай — плаўна-гнуткая, матава-белая ў чырвоных басаножках на шпільках, з чырвонай сумачкай...
— Расстаў ногі і прагніся... Стой так...
Я вярнуўся ў прыхожую, дзе Дартаньян скасавурыўся на майго раманчыка, і знайшоў дзве вяроўкі, на адной з якіх спрабаваў павесіцца Максім Аркадзьевіч, а другую, новую, прапанаваў мне... Я абяцаў Максіму Аркадзьевічу паказаць фокус з вяроўкамі.
Адну вяроўку я завёў Зоі з шыі пад пахі — выйшлі лейцы.
— Цяпер адвядзі нагу ўбок і назад і заіржы...
— Раман, я прастытутка, а не кабыла...
Я сцебануў яе другой вяроўкай па клубах — на матава-белай скуры адразу ўспухлі ружовыя пасы.
— Ты кабыла! — сцебануў я яшчэ раз — і ружовыя пасы на яе клубах леглі крыж-накрыж. — Маладая, неаб’езджаная, дзікая кабыла! На вольнай волі ў чыстым полі з табуном жарабцоў! Яны ўсе цябе прагнуць, адзін толькі што пакрыў цябе, але ён быў не той, якога хацела ты! Той носіцца па ўскраўку поля, храпе, устае на дыбы, з яго аглоблінай выпірае член, з якога пырскае сперма, і ты прагнеш яго, хочаш, спакушаеш, расстаўляючыся і выгінаючы крыж, на які ён вось-вось ускочыць, наваліцца з пенай і храпам усёй сваёй мускулістай, потнай гарачынёй, а ты ўся чакаеш, у табе ўсё дрыжыць, трымціць соладка ў грудзях, у жываце, у матцы, і ты прыпадымаеш адну нагу, прыпадымаеш другую і іржэш, іржэш, падклікаючы яго, ну!!. — і я, тузануўшы лейцы, выцяў яе вяроўкай па спіне.
— І-га-га... — ціха сказала Зоя, здрыгануўшыся ад болю, і яе пачало дробненька калаціць. — І-га-га, і-го-го... Гэта смешна, Раман... І-га-га, і-го-го... Не магу, не выходзіць... І-га-га, і-го-го... Раман, гэта смешна... І-го-го, і га-га... Выбачай, не магу... І-го-га-ха-ха...
Зою кінула ў смех... Яна стаяла перада мной, прагнуўшы спіну, уздоўж якой не ружавеў, а крывянеў след ад вяроўкі, і заходзілася тым жа смехам, якім заходзілася ў ваннай, убачыўшы майго параненага, схаванага ў пухліне, раманчыка. Зірнуўшы ў люстэрка ў шафе, я ўбачыў сябе — голага з абвіслай вяроўкай у руках і гэтак жа абвіслым, зусім не падобным на аглобліну, раманчыкам — і вымушаны быў прызнаць, што тут ёсць з чаго смяяцца. Мяне таксама закалаціла ад смеху.
— Зоя, цябе пад Герб Дзяржавы трэба...
Фокус не ўдаўся, Максім Аркадзьевіч мог вешацца на сваіх вяроўках... Я кінуўся, пацягнуўшы за сабой Зою, на ложак, і мы качаліся на ім, абняўшыся, качаліся і рагаталі, рагаталі, як звар’яцелыя, — ды пайшлі вы ўсе панкі, шыгуцкія, красевічы кабыле ў задніцу!.. А ў прыхожай заходзіўся брэхам Дартаньян.
Сумачка ў Зоі, пакуль мы качаліся, расшпілілася, з яе нешта выпала і звалілася з ложка, грукнуўшы аб падлогу.
— Ідзі да мяне, — сціхла Зоя. — Ідзі, я хачу... Так, як жарабец і кабыла...
— Там што ўпала? Пісталет?..
Пра пісталет я наўздагад спытаў, бо штосьці грукнула аб падлогу, як жалеза, чаму не пісталет? — і Зоя адказала:
— Пісталет... Лідзія Паўлаўна схаваць дала, дык ніяк не прыдумаю, дзе яго падзець...
"Вы дзе пісталет падзелі?!.” — грозна ўстаў нада мною слуга закону Патапейка.
Я перакаціўся на край ложка, зірнуў — на падлозе ляжаў пісталет. Той самы, які паказвалі мне ў кватэры Рутнянскіх „фікасалюб” з „асіметрычным", Аляксей Віктаравіч Мацвеенка і Ціхан Міхайлавіч Лупеха. Сведкі па маёй справе...
— Куды ні схаваю, баюся, што знойдуць... І з сабой нашу і баюся, — паднялася Зоя і паклала пісталет зноўку ў сумачку. — Ідзі да мяне, я хачу... Толькі не лупцуй так вяроўкамі, смыліць...
Жаданне ўва мне апала, не падняўшыся.
— Цябе не вяроўкамі трэба... Цябе... я не ведаю, чым... Ты што робіш, Зоя?.. Ты ж не Лі-Лі, ты дарослая, разумная жанчына...
— Дык Лідзія Паўлаўна і дала пісталет мне, а не Лі-Лі. Мы зайшліся да яе, а тут званок у дзверы — міліцыя! Лі-Лі адчыняць пайшла, а Лідзія Паўлаўна сунула мне пісталет у сумачку: „Схавай, у цябе шукаць не стануць..."
— Ну і выкінула б яго к чортавай мацеры!..
— Яна схаваць дала, а не выкінуць! А назаўтра з’ехала...
— Куды?
— Не ведаю, куды. Ніхто не ведае. Мяне тут не было назаўтра, Лідзія Паўлаўна прынесла Лі-Лі ключы ад кватэры і папрасіла, каб мы сабаку паглядзелі, пакуль яна вернецца.
Ускочыўшы з ложка, я ўжо не бачыў нават таго, што Зоя голая...
— З гэтага пісталета чалавека забілі! І забойства вешаюць на мяне! І пісталет гэты ў маёй кватэры!
— У маёй сумачцы, — на дзіва спакойна сказала Зоя. — Чаго ты так перапалохаўся?.. Я на цябе забойства не вешаю.
— Хто ты такая, каб вешаць!
— Ну, тады, скажам, я цябе не падазраю...
Мне здалося, што яна сказала гэта насмешліва, я павярнуўся і прайшоў на кухню, кінуўшы ёй:
— Ідзі адсюль, Зоя...
— Ты выганяеш мяне? — працокала яна за мной голая, у чырвоных басаножках на шпільках, з чырвонай сумачкай з пісталетам на плячы... Хоць ты трылер, хоць парнуху здымай.
— Я не цябе выганяю. Я выкідваю пісталет. Я не разумею, што адбываецца. Я адчуваю небяспеку. Я хачу пасядзець і падумаць.
— Згатуй каву, — сеўшы, прапанавала Зоя. — Аж пяць разоў: я, я, я, я, я... А я таксама не разумею, што адбываецца. Я таксама адчуваю небяспеку. Я таксама хачу пасядзець і падумаць. — Яна дастала пісталет з сумачкі. — Гатуй каву, а то заб’ю!
— Зоя, не гуляйся... Не цацка...
— І ты не гуляйся. Не задаволіў, дык хоць кавай напаі... Значыць, ты бачыў гэты пісталет?
Толькі цяпер да мяне дайшло, што з пісталетам я, як сказалі б следчы Патапейка ці падпалкоўнік Панок, пракалоўся. Можа, яна наўмысна з ім прыйшла?.. Але адпірацца ўжо не было сэнсу.
— Бачыў.
— У дзень забойства?
— Перад самым забойствам. Магчыма, за гадзіну, за дзве...
— Тады давай сядзець і думаць разам... Пра ўсё з самага пачатку.
Я паставіў кававарку на пліту.
— Апранемся давай спачатку. У адзежы лепей думаецца.
— Э, не, — паклаўшы пісталет на стол, паднялася і абняла мяне Зоя. — З тваім табуном... з жарабцом... з аглоблінай... з лейцамі... з бізуном тваім мне ўпершыню ў жыцці гэ-та-га так захацелася, як, мусіць, і павінна хацецца. І я буду голая з табой да той пары, пакуль не спазнаю, не адчую, чаго гэта я так захацела...
Яна саслізнула па мне, апусцілася на калені, мы стаялі каля пліты, на якой ускіпала кававарка, на стале ляжаў пісталет — і я ўспамінаў дурную гісторыю, двойчы расказаную Красевічам: пра бабу з мужыком, які пляснуў ёй гарачы блін з патэльні на спіну... На спіне Зоі чырванелі пасы ад вяроўкі.
— Не да таго, Зоя, — пагладзіў я яе па спіне. — Не да таго, думаць давай... Ты нават не ведаеш, як мне думаць трэба...
Але думаць яна не дала, жанчына наогул не дае думаць... Затое ўсё ў яе выйшла, без Герба Дзяржавы выйшла, і яна скакала на мне і пада мной, седзячы і стоячы, з правага боку перакідваючыся на левы, выцягваючыся ў струнку і скручваючыся змяёй, і тое, чаго яна захацела, выходзіла ў яе столькі, колькі яна хацела — Дартаньян ахрып ад брэху.
— У прастытуткі пайду, цяпер ніхто мяне не спыніць... — зусім нічога ўжо нарэшце не хочучы, шчасліва выдыхнула Зоя. — І толькі пра жарабца, і толькі пра аглобліну, і болей ні пра што не буду думаць... — Яна пацёрлася шчакой аб маё плячо і папрасіла: — Лі-Лі не кажы, я сама скажу. Ты не скажаш так, каб і яна была з гэтага шчаслівая...
Дзе яна, тая Лі-Лі, якая не ведае пра сваё шчасце?..
Дартаньян ахрып, я ледзьве жыў быў ад шчасця Зоі... Выглядала на тое, што дзвюх іх, маці і дачкі шчаслівых, для мяне, старога правакатара, занадта.